کاروانسرای تی تی ؛ يادگار دوران صفويه





کاروانسراي "تي تي" مربوط به "تي تي خانم" از منسوبان خاندان صفوي است و داراي شماره ثبت ملي 1784 سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري کشور است.
تي تي در زبان گيلکي به معني "شکوفه" است، در زبان گيلکي جاي صفت و موصوف بر خلاف زبان فارسي است بنابراين تي تي کاروانسرا به معني کاروانسراي شکوفه مي باشد.
اين بنا در مسير راه کارواني ديلمان به لاهيجان بر سر دوراهي رودخانه باباکوه و ميثم ‌رود احداث شده است، داراي حياط مرکزي و ورودي هشتي ‌مانند و دو ايوان در اطراف هشتي است، مصالح اين بنا از سنگ رودخانه‌اي، آجر و ملات گچ و ساروج است.
تي تي کاراوانسرا در شهرستان سياهکل واقع شده است و اين شهرستان با موقعيت جلگه اي در فاصله 15 کيلومتري شهر لاهيجان قرار دارد و رودخانه کوچکي به نام شمرود از وسط آن عبور مي کند که زيبايي خاصي به اين منطقه بخشيده است.
با توجه به موقعيت جغرافيايي داراي آب و هواي معتدل و مرطوب است که آب و هواي خنک تر قسمت کوهپايه اي آن را تحت تاثير قرار مي دهد.
نام اين شهر از دو کلمه "سي و کل" تشکيل شده که "سي" به معني پاي کوه و "کل" به معني جايگاه است که به مرور زمان به سياهکل تغيير يافته است در حال حاضر اين شهرستان داراي دو بخش مرکزي و ديلمان است.
سياهکل هم از نظر چشم اندازهاي طبيعي و هم از نظر تاريخي از نقاط ديدني استان گيلان به شمار مي رود اين منطقه سرزمين قوم باستاني ديلم است که پس از عبور از اين شهر در امتداد مسير شيم رود تا ارتفاعات کوهستاني ديلمان پيش مي رود.
طبيعت سرسبز و زيبا و خانه هاي بومي لته پوش "تخته سر" با مردمي خونگرم و مهمان نواز بر جاذبه هاي گردشگري اين منطقه مي افزايد.
سياهکل داراي سابقه تاريخي درخشاني است ديلمان خواستگاه يکي از قدرتمند ترين سلسله هاي حکومتي ايران به نام "آل بويه" است که حتي توانستند بغداد را نيز به تصرف در آورند اين سرزمين که به عنوان پناهگاه شيعيان مشهور بوده دانشمندان زيادي را نيز به جامعه ايراني تحويل داده است.
اقتصاد اين شهرستان بر پايه دامداري و کشاورزي است و عمده ترين توليدات در اين زمينه ميوه جات، پرورش کرم ابريشم، عسل مرغوب و محصولات جاليزي است که در کنار آن توليدات سفال تزئيني و دوخت لباسهاي محلي و معرق نيز رونق خاصي دارد.
سياهکل، شهرستان سرسبزي است خفته در پاي قله سرکش درفک که جنگلي انبوه همچون نگين انگشتري آن را دربرگرفته است، اين منطقه با تاريخ پرفراز و نشيبش با تحولات فراواني روبه ‌رو شده و هم‌ اينک در جوار منطقه‌اي به نام "برفجان" رشد و گسترش يافته است.
شهرستان سياهکل در ناحيه شرقي استان گيلان واقع شده و از شمال و شمال ‌شرقي به لاهيجان از شرق به لنگرود از جنوب ‌شرقي به املش و رودسر از جنوب به مازندران از جنوب‌ غربي به رودبار و از غرب به رشت محدود مي‌شود.
همچنين قسمتي از رشته‌ کوه البرز ناحيه بزرگي از جنوب اين منطقه را شامل مي شود مهمترين رودخانه‌هاي جاري در اين منطقه "شيمرود" و "خرارود" است.
اين منطقه داراي دو ناحيه عمده جغرافياييِ جلگه‌اي و کوهستاني است، آب ‌وهواي ناحيه جلگه‌اي، مرطوب و کوهستاني، نيمه‌مرطوب و ميزان بارندگي در شهرستان سياهکل حدود 1400 - 1000 ميليمتر است.
دستبافتهاي پشمي و توليد سفال از مهمترين صنايع دستي سياهکل و برنج، جو، توتون، چاي، فندق، سيب‌زميني، گردو و مواد لبني از مهمترين محصولات اين ناحيه است.
"ديلمان" و "اسپيلي" با پيشينه تاريخي خود مهمترين ناحيه شهرستان سياهکل است، ديلمان در گذشته وسعت بسياري داشته و از يک ‌طرف به مازندران و از طرف ديگر به قزوين محدود بوده است.
ديلمان فعلي در قرون چهارم و پنجم هجري‌ قمري مقر حکومت ديلميان و "گيلان" يکي از ولايات آن بوده است اما پس از انقراض خاندان آل‌ بويه و تعرض سرداران محلي اين سرزمين وسيع کم‌کم کوچک شده تا امروز که يکي از بخشهاي گيلان به ‌شمار مي‌آيد.
در اين ‌خصوص، "مقدسي" در کتاب "احسن التقاسيم" مي‌نويسد: "ديلم (ديلمان) داراي پنج کوره (شهرستان) است که از جانب خراسان به قومس (حدود دامغان) محدود شده و گرگان، طبرستان، ديلمان و خزر در ميان اين نواحي قرار دارد".
" ابن حوقل" تاريخ نگار دوره سامانيان نيز در کتاب خود مي‌نويسد: "ناحيه ديلم شامل سهل و جبل و سرزميني بوده که از جنوب تا قزوين و طارم و قسمتي از آذربايجان و بخشي از ري، از مشرق تا طبرستان و ديگر نواحي ري، از مغرب تا قسمتي ديگر از آذربايجان و بلاد آران و از شمال به درياي خزر متصل و محدود بوده است".
سياهکل به جهت پيشينه پررمز و راز تاريخي‌اش از آثار ديدني و تاريخي بسياري برخوردار است، قوميت اهالي شهرستان سياهکل گيلک است و به زبان گيلکي با لهجه بيه ‌پيش "شرق گيلان" و گويش ديلمي سخن مي‌گويند، مذهب رايج اين شهرستان شيعه اثني‌عشري است.
کوه درفک، منطقه سرسبز ديلمان و اسپيلي، آبشار لونک، چشمه آب معدني لاريخاني، منطقه آغوزي، آبشار بابا ولي، غار اسپهبدان، تي تي کاروانسرا، مناطق باستاني قلعه کوتي، کوه پس و حسني محله، قلعه کوتول شاه، قلعه ديده باني، روستاي گرماور، حمام تاريخي ديلمان، غار لوعلي (زاگام )، پناهگاه سنگي گيلارکش و شلمان ازجاذبه هاي گردشگري و تاريخي شهرستان سياهکل است.
بقاع متبرکه سيد اسماعيل، سيد ابراهيم، سيد محمد صالح، سيد احمد سيد حسين، بقعه امام زاده تورار اززيارتگاهها و اماکن مذهبي اين منطقه است.
فرماندار سياهکل با اعلام اينکه بافت طبيعي سياهکل يک مزيت بي نظير براي توسعه گردشگري در منطقه است، گفت: سالانه مسافران زيادي به اين منطقه سفر مي کنند.
محمد آقاجانزاده افزود: شهرستان سياهکل با هزار و 48 کيلومتر وسعت داراي 50 هزار هکتار جنگل است که همانند نگيني اين منطقه را در برگرفته است.
وي در ادامه بافت طبيعي بي نظير اين منطقه را يکي از زيباترين مناطق گردشگري کشور دانست و يادآورشد: محور سياهکل - ديلمان، گردنه اسپيلي معروف به گاوديلان، غار ديارجان، مناطق تي تي کاروانسرايي و حمام ديلمان و آبشار لونک از مناطق ديدني مهم اين شهرستان است.
آقاجانزاده ادامه داد: ازمجموع 60 نقطه گردشگري که در سفر هيئت دولت به استان گيلان تصويب شد، سه منطقه شامل گردنه اسپيلي، تي تي کاروانسرا و منطقه اسپيلي در اين منطقه واقع شده است.
هم‌اينک شهرستان سياهکل با وسعت 6/1048 کيلومترمربع وسعت داراي 60 هزار نفر جمعيت است که 31 درصد اين افراد شهرنشين و بقيه در روستا زندگي مي کنند.
اين شهرستان داراي دو شهر سياهکل و ديلمان، دو بخش مرکزي و ديلمان، پنج دهستان پيرکوه، ديلمان، توتکي، خرارود و مالفجان و 251 پارچه آبادي است.
شهر سياهکل نيزهم اکنون افزون بر 17 هزارنفر جمعيت دارد که در سال 1309 شهرداري در سال 1311 بخشداري و در اواخر سال 1376 فرمانداري در اين شهرستان داير شده است.
منبع:www.jamejamonline.ir
/خ